https://jacobin.com/2025/06/israel-iran-attack-regime-change adresinde yayınlanan “Israel’s Attack on Iran Is Reviving Regime Change Mania” başlıklı Andreas Krieg röportajının özetidir:

 İsrail’in İran’a yönelik saldırısının zamanlaması, amaçları ve bölgesel-diplomatik yansımaları çerçevesinde şekillenmektedir. Andreas Krieg’in analizleri şu başlıklar altında özetlenebilir:

 1. İsrail’in İran’a Saldırısının Zamanlaması ve Sürpriz Etkisi

* İran yönetimi, İsrail saldırısına karşı hazırlıksız yakalandı; üst düzey isimlerin evlerinde hedef alınması şaşırtıcı bulundu.

* İran, gerilimin arttığı dönemde üst düzey yetkililerini yeterince korumadı; bu durum stratejik bir saflık olarak değerlendirildi.

* İsrail saldırısı, Umman’da planlanan ABD-İran görüşmeleri öncesinde gerçekleşti. Bu da, saldırının müzakere sürecini sabote etmeye yönelik olduğu yorumlarına neden oldu.

 2. Trump Yönetimi ve Neocon Fantezisi

* Trump başta saldırıya karşı görünse de sonradan bunu kendi diplomasi stratejisinin parçası olarak sahiplenmeye çalıştı.

* MAGA (Amerika’yı Yeniden Büyük Yap) hareketi içinde neoconlarla “önce diplomasi” diyenler arasında bir çatlak var.

* Netanyahu’nun etkisi azaldı ancak İran konusunda hala İsrail yanlısı bir birleşme zemini mevcut.

3. İsrail’in Strateji Değişikliği: Tepkiden Proaktifliğe

* Netanyahu önceki yıllarda statükoyu koruyan, risk almayan bir liderken şimdi bölgesel düzeni değiştirmeye çalışan daha radikal bir çizgide.

* İsrail, artık bölgeyi şekillendirme çabası içinde, özellikle İran, Lübnan ve Suriye sahalarında.

 4. İran’ın Caydırıcılık Yanılsaması ve Hamaney Faktörü

* İran, Hizbullah deneyiminden yeterince ders çıkarmadı; caydırıcılık kapasitesine fazlaca güvendi.

* Hamaney gibi liderler, yankı odası içinde kalıp kendilerini olduğundan güçlü görme hatasına düştü.

* İsrail, üst düzey suikastlarla stratejik felç yaratmaya çalışıyor. Hamaney’in öldürülmesi halefi belirlenmediği için iç krize yol açabilir.

 5. İran ve İsrail Arasındaki Askeri Kapasite Farkı

* İsrail’in askeri teknolojisi İran’ın çok ilerisinde. Özellikle hava kuvvetleri ve hava savunma sistemlerinde bu fark açıkça görülüyor.

* İran füze sistemleri daha sınırlı, hassasiyetleri düşük ve kolay savunulabilir.

* İsrail uzun vadede tempoyu sürdürebilecek kapasitede, İran ise mühimmat bakımından tıkanabilir.

—

 6. Rejim Değişikliği Beklentisi ve İç Muhalefet

* Netanyahu, İran halkının rejime karşı ayaklanmasını umut ediyor, tıpkı Gazze ve Lübnan için de benzer beklentileri olduğu gibi.

* Ancak rejim baskı sayesinde ayakta duruyor, ve dış saldırılar halkın milliyetçi duygularını güçlendirebiliyor.

* Diaspora ile ülke içindeki muhalefet arasında ciddi farklar var; ortak bir lider veya strateji eksik.

 7. Uluslararası Aktörlerin Tutumu

* ABD dışındaki aktörlerin etkisi sınırlı. Umman ve Katar gibi arabulucu ülkeler kritik rol oynayabilir.

* Avrupa ülkeleri tutarsız ve etkisiz bir pozisyonda; İran nefreti üzerinden İsrail’e alan tanınıyor.

* Enerji altyapısına saldırı veya Hürmüz Boğazı’nın kapanması gibi gelişmeler durumunda Avrupa ve Çin gibi aktörler pozisyon almak zorunda kalabilir.

* Çin ve Rusya daha çok enerji güvenliği ve uluslararası hukuk söylemiyle ilgililer; savaşı bitirmek istiyorlar.

 8. Filistin Üzerindeki Etkiler

* İsrail’in İran’a saldırısı, Gazze ve Batı Şeria’daki eylemleri arka planda bıraktı.

* Bu durum, işgal ve ilhak süreçlerinin hızlandırılması için Netanyahu’ya zaman kazandırdı.

* Batı Şeria’nın ilhakı konusunda Batı’dan gelen cılız tepkiler İsrail’i durduramıyor.

* Gazze konusunda ise ilhak mümkün değil ama nüfusun dışarı itilmesi gibi stratejiler denenebilir.

 Sonuç:

İsrail’in İran’a saldırısı, askeri olarak başarılı görünse de stratejik hedefleri muğlak ve birçok riski barındırıyor. Netanyahu’nun kişisel siyasi geleceğiyle iç içe geçen bir dış politika izlenimi veriyor. İran ise içeride zayıf olsa da dış baskının halkı rejimin etrafında toplama potansiyeli yüksek. ABD, Umman ve Katar dışında savaşı durdurabilecek başka güçlü bir arabulucu yok. Filistin meselesi ise bu gelişmeler içinde gözden düşmüş durumda ama sahadaki gerçekler sessizce değiştirilmeye devam ediyor.