Mendubun Vaciple İlişkisi
Mendub (yani dinen yapılması teşvik edilen ama zorunlu olmayan işler), daha önce de belirtildiği gibi, genel bir yaklaşımla ele alındığında vacibe (zorunlu olan ibadet veya davranış) hizmet eder. Çünkü mendub bazen vacibin bir ön hazırlığı, bazen de onu hatırlatan bir unsurdur.
Mendubun, vacibin aynı türden olup olmaması bu ilişkide fark etmez.
Vacibin türünden olan menduba örnekler:
Beş vakit namazların öncesinde veya sonrasında kılınan nafile namazlar (sünnetler ve tavsiye edilen namazlar),
Oruç, zekât ve haccın yanında yer alan sünnet ve tavsiye edilen uygulamalar.
Vacibin türünden olmayan menduba örnekler:
Namazla ilgili olarak: bedenin, elbisenin ve namaz kılınacak yerin temiz olması, misvak kullanmak, temiz ve güzel elbiseler giymek,
Oruçla ilgili olarak: iftarı acele yapmak, sahuru geciktirmek, gereksiz sözlerden uzak durmak gibi uygulamalar.
Bu durum göz önüne alındığında mendub, genel anlamda vacibin hükmüne katılır. Bir davranışın hem parça hem de bütün olarak sadece mendub olması nadiren görülür.
Bu anlamın detaylı bir açıklamaya ihtiyacı olabilir; ancak daha önceki bilgilerimiz bu ihtiyacı ortadan kaldıracak niteliktedir.
Mekruhun Haramla İlişkisi
Mekruh (yani dinen uygun görülmeyen fakat tamamen yasak da olmayan davranış), haram (yasak) ile birlikte ele alındığında, mendubun vaciple olan ilişkisine benzer bir durum ortaya çıkar.
Vaciplerin bir bölümü -ki bu çoğunluğu oluşturur- doğrudan Allah’ın emri olan amellerdir. Diğer bir bölümü ise bu ibadetlere aracılık eden, onları kolaylaştıran davranışlardır.
Örneğin namaz için: abdest almak, örtünmek, kıbleye yönelmek, ezan okumak gibi uygulamalar.
Bu gibi aracı davranışlar doğrudan ibadet değil, ibadetin tamamlanması için gereklidir. Bu yüzden bunların vacip olması, asıl ibadetin vacip olması kadar kesin ve kuvvetli değildir.
Bu tür yardımcı vaciplerin hükmü, asıl vaciple birlikte değerlendirilirse, mendubun vaciple olan ilişkisine benzer bir durum ortaya çıkar.
Aynı durum haramlar için de geçerlidir. Bazı haramlar doğrudan yasaktır; bazıları ise kişiyi bu yasaklara yaklaştırdığı için yasaklanmıştır. Bu durumda da aynen vacipte olduğu gibi bir derece farkı bulunur.
Bu benzerlikleri düşünmekte fayda vardır.
