Vacip (zorunlu) veya mendup (önerilen, sevap kazandıran) ibadetler için şeriat tarafından belli bir zaman belirlenmiştir. Bu tür ibadetler, o belirlenmiş zaman dilimi içinde yerine getirilirse, kişi dinen herhangi bir kusur işlemiş sayılmaz. Burada vacibin ya da mendubun vakti geniş (örneğin, gün boyu yapılabilen bir ibadet) ya da dar (örneğin, belirli bir vakitte yapılması gereken bir […]
Mendubun Vaciple İlişkisi Mendub (yani dinen yapılması teşvik edilen ama zorunlu olmayan işler), daha önce de belirtildiği gibi, genel bir yaklaşımla ele alındığında vacibe (zorunlu olan ibadet veya davranış) hizmet eder. Çünkü mendub bazen vacibin bir ön hazırlığı, bazen de onu hatırlatan bir unsurdur. Mendubun, vacibin aynı türden olup olmaması bu ilişkide fark etmez. Vacibin […]
Beş çeşit teklifî hükmün (farz, vacip, haram, mekruh, mübah) insanların bir şeyi yapması veya terk etmesiyle ilgili olması ancak onların niyetli (kasıtlı) davranmaları durumunda geçerli olur. Eğer bir fiilde kasıt yoksa bu tür hükümlerin ona bağlı olması da söz konusu olamaz. Deliller: 1. “ Ameller niyetlere göredir ” hadisi, bu konuda genel kabul görmüş temel […]
Beşinci Mesele: Mübahın Gerçek Anlamı ve Hükmü Bir şeyin mübah (yani dinen serbest, ne emredilmiş ne de yasaklanmış) olarak değerlendirilmesi, ancak kişinin o fiili sadece haz (zevk) amacıyla yapması durumunda geçerlidir. Eğer kişi bu niyetin dışına çıkar, başka bir amaçla yaparsa, o fiilin hükmü değişir; artık sadece “mübah” olmaz, başka bir hükme girer. Delil:Daha önce […]
Dördüncü Mesele (Konu) “Mübah (yani yapılması dinen serbest olan şey) hakkında ‘bunda bir günah yoktur’ denildiğinde, bu ifade, üçüncü meselede geçen mübah kavramının iki anlamından sadece birini kapsar.” Buradaki anlam, “yapılması ve terk edilmesi kişiye bırakılmıştır” şeklindeki anlamı ifade etmez. 1. Deliller: Biz bu iki anlamı ayırırken, şeriatın (İslam hukukunun) bu ayrımı gözettiğini gördüğümüz için […]
Mübah, iki kavramsal anlamda kullanılır: a) Yapılması veya terk edilmesi kişinin tercihine bırakılmış olması, b) Yapılmasında herhangi bir günah veya sakınca bulunmaması. Buna göre mübah genel olarak dört kısımdır: 1. Yapılması istenen bir şeye hizmet eden mübah. 2. Terk edilmesi istenen bir şeye hizmet eden mübah. 3. Yapılması veya terk edilmesi tercihe bırakılan bir mübaha […]
İbrâhim b. Mûsâ eş-Şâtıbî’nin (ö. 790/1388) fıkıh usulünün temel konularını makāsıd açısından inceleyen eseri, El-muvâfakât’ın hukuki prensipleri belirlemede “Mekâsidu’ş şerî’a”yı eksene alması özelliği onu sahasında önemli bir kitap haline getirmektedir; bu da dinin güttüğü, gözettiği gayeler, maksatlar demektir. Şâtibî’ye göre “ilimden maksat Allah’a kullukta bulunmadan başka bir şey değildir. “Şer’î hükümlerin dünya hayatında da faydayı […]
İKİNCİ MESELE Mübah (yani dinen yapılması serbest olan şey), bütünüyle (küllî) ve parça parça (cüz’î) olarak farklı hükümlere tabi olur. Yani bir şey parça olarak mübah olabilirken, tamamı ele alındığında mendup (tavsiye edilen) ya da vacip (zorunlu) olabilir. Aynı şekilde, bir şey parça olarak mübahken, bütün olarak ele alındığında mekruh (hoş karşılanmayan) ya da […]
Mübahın Terk Edilmesi Konusunda: Eğer mübahı terk etmek dinen istenen bir şey olsaydı, önceki nesiller (sahabe ve salihler) bunu mutlaka öğrenir ve hiç istisnasız uygularlardı. Ama onlar böyle yapmamışlardır. Bu da gösteriyor ki, mübahı terk etmek onlar için dinen gerekli bir davranış değildir. Hatta bazıları bazı mübahları terk etmeye niyet ettiklerinde, bu tutumları hoş karşılanmamış […]
Yükümlülük Bildiren (Teklifi) Hükümler Birinci Mesele: MÜBAH 2 Şâtıbî Muvâfakât, Yükümlülük Hükümleri : Mübah 1: ……………… Ana konumuz, bir fiilin yapılmasının veya terk edilmesinin eşit olması anlamına gelen “mübah” kavramıdır; başka bir duruma vesile (zerîa) olmasıyla ilgili değildir. Çünkü mübah, haram olan bir şeye götürüyorsa, bu durum mübah olduğu için değil, “sedd-i zerîa” (harama götüren […]
Mehmet Ali Dinc
