Önümüzdeki 10 Yıl İçin Türkiye’nin Dijital Jeopolitiğindeki Olası Senaryolar
Türkiye dijital bir “köprü” ve aynı zamanda stratejik özerklik arayışı içinde bir aktör. 5G, veri egemenliği, yapay zekâ ve kritik altyapı (fiber, veri merkezleri, uydu) Türkiye’nin jeopolitik manevra alanını belirleyecek. (Kaynak: devlet/BT politika dokümanları ve haberler). ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
1) Dört olası senaryo (muhtemel gelişme yolları)
Senaryo A — Stratejik Özerklik (en olası / avantajlı)
Türkiye, yerli üretim, veri lokalizasyonu ve regülasyonlarla dışa bağımlılığı azaltıp AB/ABD ve Çin arasında dengeli, bağımsız bir dijital politika izler.
Fırsatlar: Yerli tedarikçi ve ekosistemi güçlendirir; dış baskılara karşı dayanıklılık; bölgesel teknoloji merkez’ı olma şansı.
Riskler: Maliyet yüksek, hız yavaş; yabancı yatırımcılarda tereddüt; teknoloji transferi sınırlanabilir.
Pratik adımlar: yerli 5G/telekom tedarikini desteklemek, AR-GE teşvikleri, KVKK uyumlu ancak yatırım cazibesini koruyan veri transfer çerçeveleri. ([Reuters][2])
Senaryo B — Batı-yakın (AB/ABD ile yakın entegrasyon)
Tanım: Türkiye, Batı standartlarını ve tedarikçilerini tercih eder; AB dijital düzenlemelerine yakınlaşır.
Fırsatlar: Yatırım ve pazar erişimi artar; teknoloji transferlerinde şeffaflık; regülasyon uyumu ile ticari avantaj.
Riskler: Çin’le işbirliği fırsatları daralır; stratejik özerklik kısmen kaybedilebilir; yerli sanayi baskı altında kalabilir.
Pratik adımlar: GDPR benzeri düzenlemelerle uyumlaştırma, Batı ile ortak AR-GE, bulut/altyapı projelerinde işbirliği. ([Kişisel Verileri Koruma Kurumu][3])
Senaryo C — Çin’e Mevcut Eğilimle Yakınlaşma (Dijital İpek Yolu ekseni)
Tanım: Türkiye, Çin’in Dijital İpek Yolu projelerine daha çok entegre olur (altyapı, veri merkezleri, uydu/IoT çözümleri).
Fırsatlar: Hızlı altyapı yatırımı, geniş finansman kanalları, bölgesel projeler.
Riskler: Veri güvenliği/mahremiyet endişeleri, Batı ile gerilim, dış politika maliyeti; gözetim/denetim teknolojilerinin transfer riskleri. ([Council on Foreign Relations][4])
Senaryo D — Fragmentasyon / Bloklaşma (en kötü; ama mümkün)
Tanım: Küresel dijital bloklaşma derinleşir; Türkiye iç regülasyonlarla yerel internete/uygulamalara yönelir; dışa entegrasyon azalır.
Fırsatlar: Kısa vadede siyasi kontrol artar.
Riskler: Ekonomik maliyet, yabancı yatırım kaçışı, yenilik yavaşlaması, küresel tedarik zincirinden kopuş.
Pratik adımlar (zaruri tedbirler): kritik sektörleri koruyacak akılcı regülasyon; uluslararası işbirliğini tamamen kesmemek.
Senaryoları birbirinden ayrı, çatışan tercihler gibi görmek gerekmiyor. Türkiye dijital jeopolitikte farklı yaklaşım biçimlerini tanımlanmış ilkeler çerçevesinde harmanlayarak (yani paçal yaparak) yürütebilir.
2) Hangi senaryo ne kadar olası? (kısa değerlendirme)
Stratejik Özerklik (A): yüksek olasılık — Türkiye hâlihazırda yerli teknoloji, KVKK ve 5G’ye yönelik yerelleştirme eğilimleri gösteriyor. ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
Batı-yakın (B): orta olasılık — AB ile regülasyon uyumu cazip ama jeopolitik tercihler değişken. ([Kişisel Verileri Koruma Kurumu][3])
Çin’e yakınlaşma (C): orta-yüksek — altyapı finansman gücü cezbedici; pratik işbirlikleri mümkün. ([Council on Foreign Relations][4])
Fragmentasyon (D): düşük-orta — politik eğilimlere bağlı; ekonomik maliyet yüksek olduğundan tam izolasyon olası değil.
3) Kritik gündem maddeleri (Türkiye’nin yakın zamanda karar alması gereken somut konular)
1. 5G ihalesi ve yerelleştirme şartları — ihale şartları lokal ekipman payı, güvenlik denetimleri ve lisans süreleri belirleyecek. (Basın/haber referansları). ([Reuters][2])
2. Yapay Zekâ stratejisinin (UYZS 2021–2025) takibi — kamu-özel işbirlikleri, veri paylaşım mekanizmaları ve etik yönergeler. ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
3. Veri koruma & uluslararası transfer kuralları — KVKK uygulamaları ve AB ile teknik uyum; yatırımcının ihtiyaç duyduğu açık kurallar. ([Kişisel Verileri Koruma Kurumu][3])
4. Kritik altyapının (fiber, veri merkezleri, uydu) sahiplik/işletme modeli — kamusal-özel ortaklık mı, yoksa tamamen kamusal mı? (Turkcell/Turk Telekom tartışmaları önem taşıyor). ([Reuters][5])
5) Somut politika / strateji önerileri (adım adım, uygulanabilir)
1. Ulusal Dijital-Çerçeve (stratejik yol haritası): 5 yıl-10 yıl hedefleri, yerelleştirme oranları, dış tedarik riskleri analizi, acil durum (siber saldırı) tatbikatları. (Kurumlar: Bilişim Bakanlığı/BTK/TÜBİTAK). ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
2. Hibrit tedarik yaklaşımı: Kritik katmanlar (çekirdek ağ, veri merkezleri) için yerli tedarik, üst katmanlarda uluslararası işbirliği — tek taraftan bağlanma yerine çeşitlendirme. ([Reuters][2])
3. KVKK+ yatırım dostu düzenleme: Veri koruma güçlendirilsin; fakat şeffaf, hızlı onay mekanizmalarıyla uluslararası veri akışı ve yatırım beklentisini dengele. ([Kişisel Verileri Koruma Kurumu][3])
4. Yerli AI ekosistemi destek paketi: veri paylaşım havuzları (anonimleştirme ile), kamu verisinde kontrollü erişim, üniversite-sanayi ortak AR-GE fonları. ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
5. Bölgesel dijital merkez rolü: Türkiye, komşu pazarlara veri merkezi, transit fiber ve bulut hizmetleri sunarak bölgesel çekim merkezi olabilir — bunun için yatırım teşvikleri ve hukuki güven lazım. ([Reuters][5])
6) Hızla takip edilmesi gereken göstergeler
Türkiye’nin dijital jeopolitikte ilerleyip ilerlemediğini, riskleri mi yoksa fırsatları mı büyüttüğünü ölçmek için düzenli takip etmesi gereken somut göstergeler:
5G ihale sonuçları & yerelleştirme oranları. ([Reuters][2])
Yıllık AR-GE harcaması, yerli siber güvenlik şirket sayısı. ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
Uluslararası veri transferi kararları / KVKK düzenlemelerinin değişimleri. ([Kişisel Verileri Koruma Kurumu][3])
Dijital altyapı (fibre km, veri merkezi kapasitesi). ([Reuters][5])
Türkiye’nin Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi (TÜBİTAK). ([bilgem.tubitak.gov.tr][1])
Türkiye 5G ihalesi planları ve takvimi (Reuters, RCR Wireless). ([Reuters][2])
KVKK — Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (resmî metin / KVKK sitesi). ([Kişisel Verileri Koruma Kurumu][3])
Çin’in Dijital İpek Yolu ve küresel etkileri (CFR / BRI literatürü). ([Council on Foreign Relations][4])
Telekom altyapısı / yerel operatörlerin stratejik pozisyonu (Turkcell haberleri). ([Reuters][5])
[1]: https://bilgem.tubitak.gov.tr/wp-content/uploads/sites/8/TR-UlusalYZStratejisi2021-2025-1.pdf?utm_source=chatgpt.com “Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi (UYZS) 2021-2025”
[2]: https://www.reuters.com/business/media-telecom/turkey-aims-hold-5g-frequency-tender-october-minister-says-2025-08-19/?utm_source=chatgpt.com “Turkey aims to hold 5G frequency tender in October, minister says”
[3]: https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/6649/Personal-Data-Protection-Law?utm_source=chatgpt.com “Personal Data Protection Law”
[4]: https://www.cfr.org/china-digital-silk-road/?utm_source=chatgpt.com “China’s Digital Silk Road Initiative | The Tech Arm of the Belt and …”
[5]: https://www.reuters.com/world/middle-east/turkcell-seeks-extension-licences-2045-media-says-2025-06-17/?utm_source=chatgpt.com “Turkcell seeks extension of licences to 2045, media says”
