“Digital geopolitics” (Türkçesiyle: dijital jeopolitik) kavramı, klasik jeopolitiğin (yani devletlerin coğrafi konum, güç dengeleri ve stratejik çıkarlar üzerinden kurduğu ilişkilerin) dijital teknolojiler ve siber alan üzerinden yeniden şekillenmesini ifade eder.
Geleneksel jeopolitik → kara, deniz, hava sahası gibi fiziki coğrafya üzerinden güç mücadelesi.
Dijital jeopolitik → veri, internet altyapısı, siber güvenlik, yapay zekâ, sosyal medya, dijital ağlar üzerinden güç mücadelesi.
Kapsadığı başlıca alanlar:
Siber güvenlik ve saldırılar: Devletlerarası siber savaş, kritik altyapılara saldırılar.
Dijital altyapılar: Fiber optik kablolar, 5G ağları, uydu internet projeleri (Starlink vb.).
Veri hâkimiyeti: Veri merkezlerinin kontrolü, kişisel verilerin devletler tarafından kullanımı.
Yapay zekâ ve algoritmalar: Küresel güç rekabetinde stratejik üstünlük aracı olarak.
Dijital propaganda: Sosyal medya üzerinden bilgi savaşı, dezenformasyon, kamuoyu yönlendirme.
Yani kısaca: Dijital jeopolitik, devletlerin ve büyük teknoloji şirketlerinin dijital alanı bir güç ve rekabet sahası olarak kullanmasıdır.
Şu an dünyada “dijital jeopolitik” büyük güç rekabetinin merkezinde yer alıyor. Yani klasik anlamda askeri üsler, enerji hatları ve kara-deniz yolları ne kadar stratejikse, bugün de “veri, ağ altyapısı, yapay zekâ ve dijital platformlar” o kadar stratejik hale gelmiş durumda.
Küresel Güç Rekabeti
ABD ve Çin, dijital jeopolitiğin ana aktörleri.
ABD, Google, Apple, Microsoft, Meta, Amazon gibi teknoloji devleriyle küresel altyapıyı elinde tutuyor.
Çin ise Huawei, Tencent, TikTok (Bytedance) gibi şirketlerle özellikle Asya, Afrika ve Latin Amerika’da etki kurmaya çalışıyor.
Avrupa Birliği, dijital bağımsızlık (digital sovereignty) arayışında. ABD ve Çin’e bağımlılığı azaltmak için veri koruma yasaları (GDPR), yapay zekâ regülasyonları ve GAIA-X bulut projesi gibi girişimler geliştiriyor.
Rusya, interneti kendi sınırları içinde izole edebilme (“RuNet”) üzerine çalışıyor, Batı’ya karşı siber saldırıları yoğun biçimde kullanıyor.
Güvenlik Boyutu
Siber savaş ve casusluk: Kritik altyapılara (enerji şebekeleri, bankalar, seçim sistemleri) yönelik saldırılar devletlerarası gerilimin ana aracı oldu.
5G ve iletişim altyapısı: Çin’in Huawei üzerinden yayılması, ABD’nin buna karşı güvenlik bariyerleri kurması büyük tartışma konusu.
Uydu interneti (Starlink vb.): Savaş alanlarında (ör. Ukrayna’da) iletişim için hayati önem kazandı, bu da yeni bir stratejik güç unsuru oldu.
Veri ve Yapay Zekâ
Veri kontrolü artık “petrol”e benzetiliyor. Kim hangi veriye sahip olursa ekonomik ve siyasi gücü de o kazanıyor.
Yapay zekâ geliştirme yarışı (ChatGPT, Bard, Ernie Bot vb.) yalnızca teknoloji değil, aynı zamanda kültürel hegemonya yarışı. Çünkü AI modelleri bilgi üretimini, medya anlatılarını ve geleceğin iş gücünü belirleyecek.
Çin ve ABD arasında bu alanda teknolojik ambargolar (çip ihracatı kısıtlamaları, yarı iletken savaşları) sürüyor.
Enformasyon ve Propaganda
Sosyal medya, artık küresel jeopolitik bir silah.
Rusya’nın dezenformasyon kampanyaları, ABD seçimlerinde Facebook ve Twitter üzerinden manipülasyon girişimleri.
Çin’in TikTok üzerinden “yumuşak güç” stratejisi.
“Algı yönetimi” dijital jeopolitiğin en görünür cephesi haline geldi.
Hukuk, Egemenlik ve Düzenleme
Devletler, dijital egemenlik adına kendi vatandaşlarının verisini kendi sınırlarında tutmak istiyor (ör. Hindistan, Çin, Rusya).
Uluslararası düzeyde ortak bir “dijital hukuk” düzeni yok; bu da kaotik bir ortam yaratıyor.
Avrupa, ABD ve Çin arasında regülasyon farkları “dijital bloklaşma” yaratıyor.
Genel Eğilim
Bloklaşma: Dünya giderek “Batı’nın interneti” ve “Doğu’nun interneti” diye ayrılma eğilimine giriyor.
Şirketlerin gücü: Artık yalnızca devletler değil, Google, Amazon, Microsoft gibi dev şirketler de jeopolitik aktör sayılıyor.
Dijital koloniyalizm: Afrika ve Latin Amerika’da, altyapı yatırımları üzerinden yeni bağımlılıklar kuruluyor.
Özetle:
Bugün dijital jeopolitik, küresel siyasetin en hızlı büyüyen ve en kritik alanı. Devletler askeri üs kadar veri merkezine, enerji boru hattı kadar fiber optik kabloya, tank kadar yapay zekâya önem veriyor.
